खासगी क्षेत्रातल्या नोक-या कितीही वाढल्या असल्या आणि त्यातील भल्यामोठ्या पगाराचे आकडे चमकत असले तरी बँकेतल्या नोक-यांचं महत्त्व कमी झालेलं नाही. आजही बँकेच्या नोकरीविषयी आपल्या मध्ये आकर्षण कायम आहे.
याच बँकांमधील होणा-या स्पर्धांचा लाभ उमेदवारांना चांगली नोकरी मिळवण्यासाठी होत आहे. म्हणूनच त्या दृष्टीने उमेदवारांनी स्वत:ला तयार केलं पाहिजे. स्पर्धेपासून दूर जाऊन चांगल्या नोकरीची अपेक्षा करता येणार नाही. खासगी क्षेत्रातल्या नोक-या आल्या तरी बँकेच्या नोकरीचं महत्त्व कमी झालेलं नाही. उलटपक्षी जागतिक आर्थिक मंदीच्या काळात नोकर-कपात चालू असताना बँकिंग/सरकारी क्षेत्रात नोकर भरती होताना आपण पाहत असतो. म्हणूनच स्थैर्यता, सुरक्षितता या गोष्टींचा विचार करता बँकेतील नोकरीचे महत्त्व सर्वांनाच कळलं पाहिजे. नोकर-कपात, पगार-कपात या विरोधात भारतीय बँका काम करीत राहिल्या तसेच आर्थिक मंदीच्या काळात योग्य पद्धतीने काम करीत राहिल्या, यावरून याची सक्षमता सिद्ध होते.
एलआयसी मध्ये, जनरल इन्शुरन्समध्ये अधिकारी व स्टेट बँक ऑफ इंडियातर्फे प्रोबेशनरी ऑफिसर पदासाठी तसंच स्टाफ सिलेक्शन कमिशनतर्फे कंबाइड ग्रॅज्युएट लेव्हल परीक्षा होणार आहे. आणि त्याशिवाय आयबीपीएसतर्फे (२० बँकांसाठी) ऑफिसर तसंच लिपिक पदासाठी अर्ज निघणार आहेत. आणि स्टेट बँक ऑफ इंडियातर्फे लिपिक पदासाठी अर्ज मागविण्यात येणार आहे. म्हणूनच हे वर्ष स्पर्धा परीक्षाची तयारी करणा-यासाठी नोकरी मिळवून देणारं वर्ष म्हणता येईल.
सर्व स्पर्धा परीक्षांचा अभ्यासक्रम जवळपास सारखाच आहे. रिझनिंग अॅबिलिटी, न्युमरिकल अॅबिलिटी, जनरल नॉलेज व चालू घडामोडी, संगणक ज्ञान, व इंग्रजी भाषा असे पाच प्रकार असतात.
रिझनिंग अॅबिलिटी
यात संख्यामालिका, वर्णमालिका, सांकेतिक भाषा, विसंगती, दिशाविषयक प्रश्न, नातेसंबंध, आकृत्या, विधाने, अनुमान, बैठक व रांगेतील प्रश्न आकृत्यांची संख्या ओळखणं, मालिकापूर्ती, आकृतीतील गाळलेली संख्या शोधणे, त्याचप्रमाणे दिलेल्या माहितीवर आधारित प्रश्न या घटकांत विचारले जातात. अशाब्दिक तार्किक क्षमता चाचणी या घटकात आकृत्यांची मालिका पूर्ण करणं, असणारी आकृती पर्यायातून निवडणं तसंच कोणत्याही दोन आकृत्यांची अदलाबदल केल्यास येणारी तयार होणारी मालिका ही योग्य स्वरूपातील असेल. त्याचप्रमाणे दिलेल्या अशा प्रकारे या घटकात प्रश्न विचारले जातात. तार्किक क्षमता चाचणी व घटकास सर्वाधिक गुण या परीक्षेत असतात. त्यामुळे व्यवस्थित अभ्यास होणे फार आवश्यक आहे.
न्युमेरिकल अॅबिलिटी
या घटकात संख्याप्रणाली, लसावि व मसावि गुणोत्तर व प्रमाण, भागीदारी शतमान, शेकडेवारी, सरासरी, काम व वेग, अंतर-वेग-वेळ बोट व प्रवाहावरील उदाहरणं, आगगाडीवरील उदाहरणं, नफा-तोटा माहितीवर आधारित तसंच आलेखावर आधारित प्रश्नांचा यात समावेश असतो. भूमिती या घटकातील पृष्ठफळ व घनफळ, पॅरलल लाइन्स, को- ऑर्डिनेट जॉमेट्री यांचा यात समावेश असतो.
जनरल नॉलेज
या घटकाचा अभ्यासक्रम करताना प्रथम शालान्त पुस्तकं , इतिहास, भूगोल, सामान्य विज्ञान, अर्थशास्त्र या विषयांवरील वाचावीत. म्हणजेच या परीक्षेच्या अभ्यासक्रमाची पायाभरणी होईल. एखादे इंग्रजी मासिक वाचावे. तसेच दर्जेदार वर्तमानपत्रे (ज्यात अभ्यासक्रम, माहिती असेल अशी) तसेच ते वाचताना महत्त्वाचे मुद्दे लिहून ठेवावेत. शालान्त पुस्तके वाचताना स्वत:च्या नोट्स काढाव्या.
संगणक ज्ञान
उमेदवाराचे संगणकाबद्दलचे ज्ञान तपासण्यासाठी मूलभूत बाबींवर आधारित प्रश्न विचारले जातात. DOS म्हणजे काय ? बुटिंग कशास म्हणतात? अशा प्रकारचे प्रश्न विचारली जातात.
इंग्रजी
उतारा लेखन ही जरी कला असली, तरी परीक्षेला विचारले जाणारे उतारा लेखनाचे विषय ठराविक आहेत. तसंच शब्दसंग्रह वाढविल्यास या प्रकारच्या उत्तरांचा चांगला सराव होईल. व्याकरणासाठी व्रेन व मार्टिन यांचे हाईस्कूल इंग्रजी व्याकरण उपयोगी पडेल.